جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان نامه با عنوان«بازشناخت سیره معصومان (علیهم السلام) در ابراز شادی»، در صدد تعیین موقعیت‌های شادی، و بررسی سیره معصومان (علیهم السلام) و تبیین چگونگی ابراز شادی توسط ایشان در این موقعیت‌ها می‌باشد. بدست آوردن معیارهای شادی و شیوه های ابراز، و بیان حد و حدود آن از دیگر مسائل مورد مطالعه است. شالوده تعالیم اسلام در زمینه میل به شادی، تاکید بر محور توحیدی آن است. بر این اساس خداوند منشا شادی هاست. هر چیزی که موجب تقرب است مانند ایمان، تقوی، طاعت، رضا و... از مهمترین عوامل شادی است. هر چیزی هم که باعث دوری از خدا شود مانند؛ غفلت، نافرمانی، رذائل اخلاقی، لهو و لعب، و...، از عمده موانع شادی است. موقعیت های شادی نیز اوقاتی هستند که برای ارتباط با خداوند موثرترند. برخورداری از فضائل و برکات این موقعیت ها بیانگر اهمیت هماهنگ شدن با این اوقات است. در سیره معصومان (علیهم السلام) چگونه شادی کردن بسیار مورد توجه است. آموزه های اسلامی درعین حال که بر طبیعت و فطرت بشری انسان، عنایت ویژه دارند، دوام بر یاد خدا و استمرار در طاعت الهی و همچنین اجتناب از لهو و لعب در شادی‌ها را مورد تاکید قرار می دهند. از این رو شادی و لذت موافق با تعالیم دینی ممدوح بوده و موارد مخالف آن مذموم است. دراین نوشتار، پس از تبیین مفهوم شادی و لذت خقیقی و ذکر برخی عوامل و موانع آن، موقعیت های شادی مورد بررسی قرار گرفته، و اهم مصادیق آن تشریح شده است.سپس کم وکیف اظهار شادی، در قالب اصولی چند مانند؛ اصل تشکر، تذکر، تقسیم شادی و ادخال سرور، حسن خلق، تزیین و آراستگی، تلذذ، تقرب، و... بعنوان راهبردهای ابراز شادی، ارائه شده است. رعایت اصول ابراز شادی در موقعیت های سرور، برای تعمیق لذایذ، استمرار و دوام بیشتر شادی، و در امان ماندن از عوارض جانبی آن ضروری به نظر می‌رسد. تفریع مناسب این اصول، گامی اساسی برای ترویج فرهنگ شادی، در راستای عمل به آموزه های اسلامی است که برخی از آن فروع مانند نماز، روزه، دعا، غسل، ولیمه، هنر نمایی، و... بعنوان راهکارهای ابراز شادی بررسی شده است.

در این پژوهش به مفهوم ارتداد، مصادیق آن و حکم و شرایط مرتد در فقه جزایی اسلام اختصاص دارد، که نویسنده در چهار بخش به این موضوع از منظری فقهی پرداخته و دیدگاه‌های فقهای اسلام را در زمینه حالات مختلف آن، جویا شده است. در بخش اوّل کلّیاتی همچون: معنای ارتداد، تعریف لغوی و اصطلاحی آن، تعریف ارتداد از دیدگاه فقها، معنای مرتد و حدّ آن از نظر فقهی کندوکاو گردیده و تفاوت حد و تعزیر، مجازات مرتد و مصادیق حدود درباره وی بیان شده است. در بخش دوم تعهّدات مکتبی، تخلّف از آن‌ها و علل تخلّف بیان شده و ارتداد به عنوان یکی از مصادیق تخلّفات از تعهّد و جُرمی غیرقابل اِغماض در شریعت اسلامی، واکاوی فقهی گردیده است. از نظر نویسنده اصل مجازات مرتد به عنوان متخلّف از تعهّدات مکتبی از نظر همه عقلا و فقها تأیید گردیده، ولی شدّت این مجازات مورد اختلاف فقیهان است، که برخی اشدّ مجازات (قتل) و برخی مجازاتی سَبُک‌تر را برایش در نظر می‌گیرند. وی دیدگاه قرآن مبنی بر گمراه‌کردن سایر افراد توسّط مرتد را گناهی بزرگ و مساوی با کشتن همه انسان‌ها تلقی کرده و حفظ دین را در رأس همه واجبات دانسته، که برای آن حتّی جهاد و قتال نیز تشریع شده است. بخش سوم شامل بحث درباره مفهوم ارتداد و تحقّق آن می‌شود و گفتار و رفتاری که منجر به ارتداد گردد و همچنین خودداری از برخی اعمالی که سر از ارتداد در می‌آورند، تبیین شده است. به همین منظور نویسنده به سَبّ انبیای الهی و انکار ضروریات دین به عنوان یکی از عوامل ارتداد اشاره کرده و شرایط حکم به ارتداد و راه اثبات آن و اقسام ارتداد و مرتد، مانند مرتد ملّی و مرتد فطری و ملاک فطری بودن ارتداد را وارسیده و حکم مرتد ملّی و فطری را ذکر می‌کند. او در ادامه با اشاره به آثار ارتداد، احکام خاص مرتد فطری، کشتن شخص مرتد، مجری حکم ارتداد، باطل شدن اعمال گذشته مرتد، حُکم جنازه مرتد، حُکم جنایت مرتد در حال ارتداد، حکم اَکل ذبیحه مرتد، نجس بودن مرتد، نقش زمان و مکان در حکم ارتداد، عنصر مصلحت در اجرای حکم ارتداد، حکم زن مرتد، ارتداد شخص خُنثا و احکام آن، احکام توبه مرتد، حکم اولاد مرتد از لِحاظ کفر و ایمان، حکم تصّرفات مرتد بعد از رد و بررسی احکام دیگری از ارتداد، همچون: ارتداد مُکرَه، ارتداد در حال سُکر و غیرهوشیاری، ارتداد در حال نوجوانی، و وقوع جنون در حال ارتداد را تبیین کرده است. نویسنده اجرای حکم ارتداد را دلیل مخالفت اسلام با آزادی بیان و عقیده ندانسته، بلکه این مجازات را برای جُرم‌های بعدی و فسادهای بدتری برمی‌شمارد که جامعه اسلامی را با آن دست به گریبان کرده و سبب پیدایی پیامدهای ناگوار اجتماعی می‌شود.

تندرستی از نعمتهای بزرگ در زندگی انسان است و سلامت روان بالاترین نعمت هاست. آرامش زندگی مستلزم آن است که به بهداشت روانی افراد توجه زیاد مبذول گردد و یکی از عناصر تضمن کننده سلامت روان داشتن معنا و هدفی در زندگی است، از طرفی توجه به جنبه های درمانی دین و مذهب و تاثیر آن در ایجاد هدفمندی در زندگی ما را برآن داشت، تا در پژوهش حاضر به بررسی رابطه و نقش نگرش مذهبی و احساس معنادار بودن زندگی و تاثیر آن در سلامت روانی افراد بپردازیم. بدین منظور نمونه ای متشکل از 300 دانشجو (150 زن و 150 مرد) در دوره کارشناسی رشته های مختلف تحصیلی با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی انتخاب و از طیق سه ابزار، پرسشنامه سلامت عمومی (28 ‏‎GHQ‎‏)، پرسشنامه معناجویی و نگرش مذهبی مورد ارزیابی قرار گرفتند جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات گردآوری شده از روش ضریب همبستگی تحلیل واریانس چند متغیره و آزمون ‏‎t‎‏ مستقل استفاده شد. نتایج این تحلیل نشان داد که بین احساس معنابخش بودن زندگی و سلامت روان همبستگی ‏‎(P<0.001)‎‏ معنی داری دیده می شود و بین نگرش مذهبی و سلامت روان هم همبستگی ‏‎(P<0.001)‎‏ معنی داری دیده شد، همچنین دو متغیر نگرش مذهبی و احساس معنابخش بودن زندگی همبستگی ‏‎(P<0.05)‎‏ معنی داری را نشان دادند، ضمن اینکه بر اساس آزمون ‏‎t‎‏ مستقل بین جنسیت و نگرش مذهبی رابطه معنی داری ‏‎(P<0.001)‎‏ مشاهده می شود و زنان نگرش مذهبی قوی تری را نشان می دهند. بطور کلی پژوهش حاضر نشان می دهد با افزایش میزان احساس معنابخشی زندگی و نگرش مذهبی، سلامت روان نیز افزایش می یابد که این موضوع نشانگر میزان اهمیت معناجویی و اعتقادات مذهبی در ایجاد و حفظ بهداشت روانی افراد جامعه می باشد.

موضوع این رساله "توحید ذاتی و صفاتی در نهج‌البلاغه" می‌باشد و مطالب آن در پنج فصل تنظیم شده است .فصل اول کلیاتی در مورد شناخت خداوند و تعریف و تقسیم توحید است و بیان اقسامی که این رساله عهده‌دار بحث از آنهاست . در فصل دوم به اثبات توحید و نفی شریک از حق تعالی پرداخته‌ام و عنوان فعل را توحید وجوبی انتخاب کرده‌ام تا با توحید وجودی عرفان خلط و اشتباه نشود. در فصل سوم به اثبات توحیدی احدی و نفی ترکیب از حق پرداخته‌ام که با شرح مختصر قاعده بسیط الحقیقه همراه است . فصل چهارم بیان کننده توحید مفهومی است یعنی اثبات این امر که خداوند در هیچ وصفی از اوصاف و معنایی از معانی با ممکنات مشارک نمی‌باشد. و بالاخره در فصل پنجم توحید صفاتی مطرح شده است .

قرآن با نگاهی جامع، اقسام لذات دنیوی اعمّ از مادی همانند خوردن و آشامیدن، لذات جنسی، اموال و فرزندان، پوشیدنی‌ها، مرکب، مسکن و معنوی چون عبادت، عواطف انسانی و گرایش به زینت و جمال را معرفی می‌نماید که بر مبنای آن نباید این لذات را هدف نهایی پنداشت بلکه باید از آنها در راستای معرفت و شناخت حق تعالی،کسب رضای الهی، اطاعت پذیری و در نهایت دستیابی به لذات برتر اخروی که از کمیت و کیفیت بالاتری نسبت به لذات دنیوی برخوردارند، بهره برد. برای طیّ این مسیر در جهت صحیح نیز قرآن به ارزش‌گذاری این لذات پرداخته و شرایطی را در جهت مطلوبیت آنها همانند نفی رهبانیت، هدف نپنداشتن لذات دنیا، ذکر پیامدهای ناپسند دلبسته شدن بدانها و رعایت اعتدال به انسان‌ها متذکر می‌گردد. در این میان عواملی مثل تقوا، شکر نعمات، تذکر به معاد و انذار از عذاب‌های اخروی، تشویق و بشارت مومنان به آخرت و لذائذ ویژه‌ی‌آن، پندپذیری از سرگذشت پیشینیان، مقایسه میان لذائذ دنیا و آخرت و دعوت به اندیشه ورزی به‌عنوان بازدارنده‌هایی هستند که از انحراف در بهره-مندی از لذات دنیوی جلوگیری می‌کند. قرآن کریم با معرفی حیات طیبه به عنوان مقصد و غایت انسان، شیوه‌ای در بهره مندی از لذائذ به مخاطب می‌آموزد که سعادت دنیوی و اخروی او را تضمین می‌نماید. پژوهش پیش‌ رو درصدد بررسی سبک ویژه‌ای است که آیات قرآن کریم در زمینه لذات دنیوی و چگونگی بهره‌مندی از آن، در اختیار قرار می‌دهد.

موضوع رساله پیرامون «عصمت از نظر شیخ مفید و غزالی است »در نظر شیخ مفید پیامبران در زمان پیامبری خود از جمیع گناهان صغیره و کبیره معصوم می باشند ، در مورد پیامبر اکرم و ائمه معصومین معتقد است ایشان از اول عمر تا زمان مرگ از گناه و معصیت معصوم می باشند . غزالی در این رابطه معتقد است که هیچ بشری بدون خطا نیست حتی اگر نبی باشد. وی در باب امامتبه شدت با قبول عصمت در اماما ن مخالف است . نهایتاً اینکه « نظریه عصمت» در بیان کلی امری پذیرفته شده در میان تمامی متکلمین شیعه است .

مسئله ضرورت دین از جمله مباحثی است که از دیرباز مورد توجه متکلمان و فیلسوفان مسلمان بوده است. آنها با بیان براهین خود همواره بر این امر تأکید داشته و دین را برای جامعه بشری ضروری و لازم می دانستند. اما در مقابل کسانی نیز بوده اند که دین را امری لغو و بیهوده و بی اثر برای بشر دانسته و بر براهین متکلمان و فیلسوفان شبهاتی وارد کرده اند. در این پژوهش سعی شده است دیدگاه متکلمان و فیلسوفان مسلمان در این زمینه بیان شده و اشکالاتی که بر نظرات آنها مطرح کرده اند مورد بررسی قرار گیرد.متکلمان امامیه و معتزله که قائل به حسن و قبح عقلی هستند، ضرورت دین را بر پایه «قاعده لطف» تبیین کرده اند، و معتقدند شریعت لطف پروردگار است و لطف، مقتضای حکمت خداوند بوده و تحقق بخشیدن به آن واجب است. از طرفی متکلمان اشاعره که قائل به حسن و قبح عقلی نیستند، وجوبی را که متکلمان امامیه و معتزله به آن قائل اند را نمی پذیرند. آنان به حسن دین بسنده کرده و همین اندازه که خداوند آن را انجام داده است برای حکم به حسن آن کافی می دانند؛ زیرا از نگاه آنها حسن و قبح مستند به شرع است و آنچه را خداوند انجام دهد حسن است و آنچه را که شارع مقدس به حسن یا قبح آن حکم می کند، حسن یا قبیح است. از طرفی استدلال فیلسوفان در زمینه لزوم شریعت، مبتنی بر نیازمندی انسان به اجتماع است. فیلسوفان مسلمان در استدلال خود با تکیه بر مدنی بالطبع بودن انسان، او را محتاج قانونی می دانند که بتواند مسیر عدالت را برای او هموار کند، زیرا انسان در حیاتش به امور زیادی محتاج است و با تعامل و همکاری همنوعانش، می تواند امور معیشت خود را تأمین کند و دست یابی به چنین قانون کاملی که بتواند جامعه را به عدالت و سعاوت دنیوی و اخروی راهنمایی کند فقط از سوی خداوند متعال که آفریننده و مدبر انسان است امکان پذیر خواهد بود.

بدون شک اگر پیشرفت ها و دست آورد های علمی, و فنی انسان معاصر با نور افکنی و دین همراه شود و در سایه معارف آسمانی و ارزشهای الهی از این پیشرفتها استفاده شود, زندگی بسی شیرین تر و نا أمنیهای بوجود آمده از طریق سوء استفاده از این دست آورد ها از بین خواهند رفت, ایمان نهالی است که در زمین دل آدمی می روید و اگر از چشمه اعمال صالح آبیاری شود, درختی تنومند خواهد شد که بر تمام زوایای زندگی آدمی سایه می گستراند,ایمان فقط یک أمر ذهنی نیست که هیج تأثیری در ابعاد مختلف زندگی نداشته باشد،ایمان اگر در دلهای افراد جامعه با تمام شرائطخودش مستقر شود ،زندگی آنها را متحول می سازدو در ابعاد گوناگون زندگی اجتماعی تأثیرات شگرفی بر جای می گزارد. در بعد روانی ،ایمان در افراد جامعه آرامش روحی وروانی بوجود می آورد،همچنین کنترل غرائز طغیان گری که موجب فساد جامعه می شوند در سایه ایمان آسان می شود. پرورش فضائل اخلاقی واز بین بردن رذائل،ایجاد بهجت و انبساط ،از تأثیرات دیگر ایمان در بعد روانی افراد جامعه می باشد.و به این صورت ایمان جامعه را برای رسیدن به تعادل روحی کمک می کند. در مسائل کاربردی تر هم ایمان در جامعه تأثیرات فراوانی می گزارد.از جمله اینکه ایمان در مسائل اقتصادی از تولیدات مضر به جامعه(حرام)جلوگیری بعمل می آورد ،توزیع را عادلانه وافراد جامعه را برای آبادانی و سازندگی تحریک می کند.ضمانت اجرائی قوانین در سایه ایمان بحدی است که در مخفیگاهی که پاسداران ظاهری قوانین به آنجا دسترسی ندارند، ایمان ضمانت اجرائی قوانین را آنجا بهعده می گیرد.ایجاد وحدت و همبستگی میان طبقات مختلف آرمان دیرین بشر بوده در سایه ایمان انسان از محدوده جغرافیائی ،قومی لسانی و نژادی فراتر می رودو یک وحدت و همبستگی حقیقی را میان افراد ایجاد می کند.حیات اجتماعی برای از بین بردن موانع و رشد و تعالی به ایثار و فداکاری افرادنیازمند است و ایمان افراد جامعهرا برای اعتلای مکتب و جامعه ، تا سرحد شهادت پیشمی برد آن هم با کمال رضایت و داوطلبانه ،تأثیر ایمان در جامعه تا همین حد نیست بلکه در مسائل دیگر هم ایمان آثار فوق العاده مثبت بر جای می گزارد اما در این رساله در حد توان نویسنده مسائل مورد بررسی قرار گرفتند.

قرآن کریم در موارد متعدد انسان ها را بر اساس ویژگی های مختلف آنها تقسیم بندی و مورد بررسی قرار داده است. یکی از این تقسیم بندی ها که موضوع تحقیق حاضر می باشد، واکنش های انسان ها را در برابر آیات الهی در آیات 58 تا 60 سورهی مبارکهی مریم 3مطرح نموده است. این آیات انسان ها را در بروز واکنش ها به سه گروه نعمت یافتگان، اصحاب غی و توابین تقسیم بندی نموده است. محقق در این پایان نامه که به روش تحلیلی توصیفی انجام گرفته، با کمک گرفتن از قرآن کریم، روایات معصومین :و سخنان اندیشمندان بروز رفتارهای خاصی را برای هر گروه جستجو نموده است. همچنین با استفاده از منابع فوق مواردی را به عنوان عوامل بروز و تقویت این واکنش ها عنوان نموده که این عوامل بر خلاف نظر دانشمندان علوم طبیعی، بیشترین اهمیت را به جنبهی غیر مادی انسان می دهند. عوامل مورد نظر عبارتند از:1-فطرت که در بعضی جاها از آن به وجدان نیز یاد شده است؛ 2- وراثت یا به قول علمای علوم طبیعی و روانشناسان علم ژنتیک؛ 3- محیط که شامل انواع محیط طبیعی، خانواده و جامعه می شود؛ 4- الگو و اسوه ها؛ 5- اراده و اختیار که به عنوان علت تامهی رفتار و واکنش ها می باشد؛ 6- علم و آگاهی و 7- ایمان و عمل صالح کهاین عوامل بعضی منشأ بروز رفتار و واکنش ها، بعضی عامل تقویت واکنش ها و بعضی نیز هم عامل بروز واکنش ها هستند و هم باعث تقویت، تکرار و استمرار آنها می شوند. بروز و استمرار واکنش ها در برابر آیات الهی رابطه ای مستقیم با میزان شناخت و بهره گیری از این عوامل دارد. انسان ها می توانند با شناخت صحیح این عوامل و بهره گیری از آنها خود را به رشد و تعالی برسانند و از مهالک نجات دهند. در مقابل عدم شناخت و بی توجهی به آنها سقوط و نابودی فرد و جوامع را به همراه دارد.

این رساله شامل یک مقدمه و دو بخش می باشد. مقدمه: بحثهای اهمیت و فایده موضوع، بحث واژه ها، پیشینه بحث، روش بحث را دربرمی گیرد. بخش اول، کلیات مباحث نظری، شامل سه فصل می شود.فصل اول: پاداش و کیفر از نظر عقلی و فلسفی که بحث تجسم اعمال در دنیا و برزخ و آخرت را دربرمی گیرد. فصل دوم: پاداش و کیفر از نظر کلامی: که شامل بحثهای وجوب یا عدم پاداش و کیفر، دوام یا انقطاع پاداش و کیفر و تطابق یا عدم تطابق پاداش و کیفر با اعمال را دربرمی گیرد. فصل سوم: پاداش و کیفر از نظر تربیتی، شامل بحثهای ((آثار تربیتی معاد در گفتار دانشمندان و علما اخلاق))، و ((آثار تربیتی معاد در قرآن)) و ((اثر تربیتی ایمان به معاد و پاداش وکیفر در روایات)) می گردد. بخش دوم: پاداش و کیفر در قرآن که دارای سه فصل می باشد.فصل چهارم: پاداش و کیفر با ملاحظه اصناف مردم که بطور اجمال از چند گروه از سعدا و اشقیا صحبت می کند. فصل پنجم: پاداش و کیفر را با ملاحظه ملکات نفسانی بررسی می کد. فصل ششم: بحث از چند نمونه پاداش و کیفر دنیوی را مورد مداقه قرار می دهد.